İngiltere’nin Oxford Üniversitesi ve Reuters Enstitüsü tarafından hazırlanan 2023 Dijital Haber Raporu, 2017 yılında dünya genelinde insanların yüzde 63’ünün haberlerle çok ya da ağır ilgi gösterdiğini, bu oranın 2023 yılında yüzde 48’e düştüğünü ortaya koydu.
Dünya çapında haberlere ağır ilgi gösterenlerin sayısının son altı yılda yaklaşık yüzde 25 oranında azaldığını ortaya koyan rapora nazaran, dünya genelinde insanların yüzde 36’sı haberlerden bazen ya da sıklıkla kaçındığını tabir etti. Türkiye hakkında da bilgi paylaşılan 2023 Dijital Haber Raporu’nda, Türkiye’de haber kaynağı olarak toplumsal medya kullanımında YouTube ve Instagram’ın birinci sıralarda yer aldığı görüldü.
‘HABERLERDEN SEÇİCİ BİR HALDE KAÇINMAYI SÜRDÜRÜYORLAR’
TV ve yazılı basın üzere klasik medya tüketimi birden fazla ülkede düşmeyi sürdürürken, çevrimiçi ve toplumsal medya tüketimi ortadaki farkı kapatamadı. Bilgiler çevrimiçi tüketicilerin geçmişe kıyasla haberlere daha az eriştiğini ve daha az ilgi gösterdiğini ortaya koydu.
Reuters Enstitüsü raporunun müellifleri, izleyicilerin ‘iç karartıcı haberlerden uzaklaşıp ruh sıhhatlerini muhafazaya çalışırken Ukrayna’daki savaş ve hayat pahalılığı krizi üzere kıymetli haberlerden seçici bir halde kaçınmaya devam ettiklerine’ dair bilgiler olduğunu söz etti.
Dijital Haber Raporu 2023 ayrıyeten geleneksel TV ve basılı haber medyasının gerilemeye devam ettiği, ‘çevrimiçi tüketicilerin geçmişe kıyasla haberlere daha az eriştiği ve daha az ilgi gösterdiği’ sonucuna vardı. Bunun yanı sıra, araştırma kapsamında yapılan ankete katılan şahısların cevapları, yüzde 56’sının internette hangi haberlerin gerçek, hangilerinin geçersiz olduğunu tespit etme konusunda kaygı duyduğunu da ortaya koydu.
TÜRKİYE’DE DURUM NE?
Dünya genelinde ankete katılanların yüzde 40’ı birden fazla vakit haberlere güvendiğini söylerken, bu oran 2022’ye kıyasla iki puan düşüş gösterdi. Türkiye’de ise bu oran geçen yıla nazaran bir puan düşüşle yüzde 35 seviyesinde düz denebilecek bir çizgi izledi.
Raporda haber kaynağı bakımından 2015-2023 ortasında Türkiye’deki değişimde en büyük farklılık gazete ve mecmua üzere basılı haber kaynaklarının oranında görüldü. 2015’te yüzde 50 olan bu oran bu yıl yüzde 21’e düşmüş durumda. Toplumsal medya da dahil olmak üzere çevrimiçi haber kaynakları da düşmekle birlikte, yüzde 75 ile en yüksek haber kaynağı olmaya devam ediyor. TV’nin yeri ise yüzde 75’ten yüzde 56’ya gerilemiş bulunuyor.
Raporun Türkiye ile ilgili kısmında, medyanın büyük kısmının hükümet denetimi altında olduğu, eleştirel seslerin dijital ve toplumsal medyada da kısıtlandığından kelam edildi. Hudut Tanımayan Gazeteciler Örgütü’nün (RSF) hükümetin ‘internette neredeyse sistematik sansür’ siyaseti izlediği tespitine yer verilen Reuters raporunda, Türkiye’nin dünya basın özgürlüğü endeksinde 180 ülke ortasında 165’inci sırada yer aldığı hatırlatıldı.
INSTAGRAM VE TIKTOK’UN YÜKSELİŞİ
Haberler için en değerli toplumsal medya platformu olarak Facebook dünya genelinde düşüş halinde olsa da hâlâ değerli bir yere sahip. Her hafta haber için Facebook’a erişenlerin sayısı son yedi yılda yüzde 42’den yüzde 28’e düştü. TikTok ve Instagram’ın kullanımında ise artış kaydedildi. Instagram artık dünya genelinde insanların yüzde 14’ü için, TikTok ise yüzde 6’sı için haber kaynağı. Çin merkezli toplumsal medya platformu TikTok bilhassa Asya-Pasifik, Afrika ve Latin Amerika’da daha süratli tırmanışta. Türkiye’de ise haber kaynağı olarak YouTube’un birinci sırada yer aldığı toplumsal medya platformlarının oranı şöyle:
YouTube: Yüzde 45
Instagram: Yüzde 40
Facebook: Yüzde 33
WhatsApp: Yüzde 28
Twitter: Yüzde 26
TikTok: Yüzde 10
BEĞENME, PAYLAŞMA VE YORUMLAR DA DÜŞÜŞTE
Rapora nazaran, açık toplumsal medya platformlarında haberleri beğenme, paylaşma ve yorum yapma da düşüş halinde. Bu değişimin bir nedeni olarak, Facebook ve Twitter üzere platformlardaki çevrimiçi tartışmaların giderek daha toksik hale geldiği tarafındaki algının artması gösterildi. Fakat, makale paylaşımı ve etkileşim mühleti düşmüş olsa da bu, bu tıp platformların terk edildiği manasına gelmiyor. (BBC Türkçe)