2015 yılında yapılan genel seçimde HDP listesinden Şanlıurfa Milletvekili olarak TBMM’ye giren Leyla İnanç, Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı’nda yürütülen bir soruşturma kapsamında, 31 Ocak 2018 tarihinde ‘terör örgütü üyeliği’ cürmünden tutuklanmıştı. İnanç, kendisi cezaevindeyken 24 Haziran 2018 tarihinde yapılan genel seçimde bu sefer Hakkari’den milletvekili seçilmişti. Yine seçildiği için cezaevinden tahliye edilen Leyla İtimat, itiraz sonucu tekrar tutuklanmıştı.
AYM, Leyla Güven’in bu nedenle yaptığı ferdî başvuruyu karara bağladı. AYM, Güven’in kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının, milletvekili seçilmesi sonrasında hakkında verilen ikinci tutuklama karar ile ihlal edildiğine hükmetti.
“TUTUKLANMASI YAHUT YARGILANMASI MÜMKÜN DEĞİLDİR”
AYM, kararının münasebetinde şunları belirtti:
“Yasama dokunulmazlığını düzenleyen anılan Anayasa kararı uyarınca seçimden evvel yahut sonra bir kabahat işlediği ileri sürülen bir milletvekilinin Meclis’in kararı olmadıkça tutulması, sorguya çekilmesi, tutuklanması yahut yargılanması mümkün değildir. Bu durumda yasama dokunulmazlığı, kural olarak milletvekillerinin tutuklanmalarının önünde direkt Anayasa’dan kaynaklanan bir mani oluşturmaktadır.
Anayasa’nın 83. hususunda milletvekilleri hakkında yasama dokunulmazlığına ait garantilere yer verilmiş, bu çerçevede yasama dokunulmazlığının istisnasını oluşturan haller belirtilirken Anayasa’nın 14. unsuruna atıf yapılarak bu unsurdaki durumların seçimden evvel soruşturmasına başlanmış olması kaydıyla istisna kapsamında olduğu söz edilmiştir.
“KANUN İLE BELİRLENMEMİŞ”
Anayasa koyucu, Anayasa’nı 83. hususunun ikinci fıkrasında yer alan ‘Anayasa’nın 14’üncü unsurundaki durumlar’ ibaresi kapsamındaki kabahatlerin neler olduğunu açıkça belirlememiş, kanun koyucu da kelam konusu kabahatleri belirleyen bir yasal düzenleme yapma yoluna gitmemiştir. Bu nedenle de derece mahkemeleri, yargılamaya mevzu edilen cürmün Anayasa’nın 14. hususu kapsamına giren bir cürüm olup olmadığını kanun koyucu tarafından çıkarılmış bulunan bir kanun metnini yorumlayıp uygulayarak değil, direkt Anayasa kararını yorumlayıp uygulayarak belirlemektedir. O halde derece mahkemelerinin Anayasa’nın 14. unsuruna ait olarak yaptığı yorumun öngörülebilirliği ve makullüğü tabir eden yasallık ölçütüne uygun olup olmadığının kıymetlendirilmesi gerekir. Norm kontrolünde olduğu üzere kişisel müracaat yolunda da Anaysa unsurlarının son yorum yetkisi Anayasa Mahkemesi’ne aittir.
Anayasa’nın 14. hususunun üçüncü fıkrasında ‘Bu kararlara muhalif faaliyette bulunanlar hakkında uygulanacak müeyyideler kanunla düzenlenir’ kararına yer verilmiştir. Kanun koyucu, ceza kanunlarında birçok kabahat tipini düzenlemiş olmasına rağmen bu cürüm tiplerinden hangilerinin Anayasa’nın 14. unsuru kapsamında olduğu, TBMM’nin iradesinin eseri olan bir kanun ile belirlenmiş değildir. Ceza Kanunu’ndaki cürümlerden hangilerinin 14. unsur kapsamına dahil edileceği ve münasebetiyle yasama dokunulmazlığının kapsamı dışında tutulacağı, Anayasa’nın 14. unsurunun birinci ve ikinci fıkralarının genel sözlerine verilebilecek üstte açıklana mümkün yorumlardan hangisinin uygulayıcılar tarafından tercih edileceğine bağlıdır.
“ANAYASA’NIN 83. HUSUSUYLA BAĞDAŞMAMAKTADIR.”
Bu prestijle Anayasa’nın 14. unsurundaki durumların kapsamını ortaya koyan yasama dokunulmazlığının garantilerini sağlayacak öngörülebilirlikte anayasal yahut yasal kuralların bulunmaması karşısında, Anayasa’nın 14. hususunun üçüncü fıkrasından ve Anayasa’nın seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkını düzenleyen 67. hususunun üçüncü fıkrası kararlarından hareketle Anayasa’nın 83. hususunun ikinci fıkrasında yer alan ‘Anayasa’nın 14. unsurundaki durumlar’ ibaresinin kapsamına hangi cürümlerin girdiği konusunda kanun koyucunun düzenlemesi dışında yargı organlarınca yapılan yorumlarla bellilik ve öngörülebilirliği sağlamanın mümkün olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Anılan kararda, gerek yasama dokunulmazlığını müdafaa altına alan Anayasa’nın 83. unsurunun gerekse temel hak ve hürriyetinin berbata kullanılmasını yasaklayan Anayasa’nın 14. unsurunun lakin demokrasinin korunması bağlamında ve hak eksenli yorumlandıkları taktirde fonksiyonlarını tam olarak yerine getirebileceği, mahkemelerin kelam konusu anayasal kararları özgürlükler lehine yorumladıkları üzere onları bu türlü bir yorum yapmaya sevk edecek temele ve tarza ait garantilerin olduğu bir yasal sistemin de bulunmadığı değerlendirilmiştir.
Netice olarak, somut olayda, 24 Haziran 2018 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı Seçimi ve 27. Devir Milletvekili Genel Seçimi’nde milletvekili seçilmesinden ve genel olarak yasama dokunulmazlığına sahip olmasından sonra tahliye edilen müracaatçının, önünde direkt Anayasa’dan kaynaklanan bir mani olmasına karşın yine tutuklanarak hürriyetinden mahrum bırakılması, yasama dokunulmazlığına ait teminatların yer aldığı Anayasa’nın 83. unsuruyla bağdaşmamaktadır.”