Bergüzar Korel ve Bige Önal’ın başrollerinde yer aldığı “On Saniye” sineması, 31. Adana Altın Koza Sinema Festivali’nde izleyiciyle buluştu. Ceylan Özgün Özçelik’in direktör koltuğunda oturduğu sinema, ülkenin en itibarlı lisesinde, bir öğrenci annesi ile rehberlik öğretmeni ortasındaki gergin görüşmeye odaklanıyor.
Bergüzar Korel, Ceylan Özgün Özçelik ve Ziya Akbaş’ın ortak yapımcılığını üstlendiği “10 Saniye”, 28 Ekim – 6 Kasım 2024 tarihleri ortasında gerçekleştirilecek 37. Tokyo Sinema Festivali’nde milletlerarası prömiyerini yapacak.
Ceylan Özgün Özçelik ile “10 Saniye”yi konuştuk.
Ceylan Özgün Özçelik “10 Saniye”, Erdi Işık’ın birebir isimli tiyatro oyunundan uyarlandı. Sinemanın senaryo süreci nasıl gelişti? Uyarlama yaparken tiyatronun hangi ögelerini sinemaya taşırken zorluk yaşadınız?
Erdi Işık, 2020 yılında bir tiyatro oyununa başlamıştı. Oyunun ismi “10 Saniye”ydi. İki bayan ve tek yerde, bir okulda geçiyordu. Ve nihayetinde yalnızca 5-6 sefer oynanabildi. Zira pandemi devri, evlene kapandık. Erdi benim birinci uzun metrajım “Kaygı”yı izlemiş, “10 Saniye”yi bir sinemaya çevirmek istediğini ve mümkünse benimle çalışmak istediğini zira atmosferik bir bağımsız sinema örneği olmasını rica ettiğini, bu türlü hayalleri olduğunu paylaştı.
Ben birinci okuduğumda tiyatro metniydi. O esnada Erdi senaryo çalışmaya başladı, dramaturglarda da çalıştı. Ben de yakında çıkacak bir belgeselim var, ona çalışıyordum, bitirmeye çalışıyordum. Sonra yine 2022’de bir ortaya geldik, bir ortaya geldiğimizde artık bu bir senaryoydu. Senaryoyu okurken zati başımda sinemanın bütün görsel dünyası oluşmaya başladı. Fakat finali değiştirmek istediğimi, oyunun birebiri olmaması istediğimi söyledim zira biz birçok şeyi farklılaştırmaya çalışıyorduk. Tiyatronun birebirini çekmenin sinemada bir mantığı çok yoktu. Erdi de fikirlere açıktı.
Bergüzar’ın canlandırdığı karakter çok sorunlu bir karakter. Bir ‘sınırda anne’ (Borderline anne). Bir sürü oyun alanı yaratabileceğimiz, hem tehlikeli hem de ürkütücü ‘mükemmel anneyi’ evvel derinleştirmek, ona çalışmak, nasıl oynayacağımızı, beni nasıl yöneteceğimizi anlamak için klinik psikolog Ebru ile yola çıktık. Evvelki evre oydu. Onunla birlikte sonda annenin çeşitleri olduğunu öğrendik. Ebru bize birçok kitap önerdi; kitapları okuduk, özetledik. O özetleri ben takımla de paylaştım, herkes o dünyayı daha güzel anlasın diye: Neden o denli bir kamera lisanımız olacak, neden o denli bir renk dünyamız olacak, neden o denli bir ses olacak sinemada, neden çok flu olacak?
Nihayetinde de klinik psikoloğumuzla çalıştıktan sonra karakterleri inşa sürecine geçtik. Sıfırdan… Nerede doğmuştur, ilkokulda en sevdiği ders nedir? Hatırladığı en eski şey nedir? Birçok şeyi kurcaladık karakterlerle ilgili zira bizim uzun bir prova, birbirimizi tanıma, karakterleri tanıma ve inşa etme sürecimiz oldu. Dört aylık bir süreçten sonra da bir haftada sineması çekmemiz gerekiyordu yapımsal olarak ve bir haftada da çektik.
‘FİLMDE YERİN ÜST SINIF BİR KOLEJİN İÇİNDE OLMASI ÇOK HOŞUMA GİTTİ’
Film, annelik, aile ve okul üzere kutsal kabul edilen yapıları da sorguluyor. Bu yapıları yıkmaya yahut sarsmaya yönelik olarak nasıl bir yaklaşım benimsediniz? Bunu yaparken o ruhsal derinliği nasıl sağladınız?
Senaryoyu birinci okuduğumda, tiyatro metni halinde de o doneler orada vardı. Ne yazık ki sonda annelik yaygın bir şey ve çocukları hiçbir vakit çok sağlıklı olamıyor. Çok önemli bir yüzdesi kronik telaş bozukluğuyla çaba ediyor. Öteki efektleri de olabiliyor. İşin berbatı, mesela bipolardan şöyle bir farkı var. Bipolar, rahatsızlığının farkında ve bunun uygunlaşması için ilaç kullanıyor. Bunu uygunlaştırmak istiyor. Ancak borderline kelam konusu olduğunda, sonda anneler hastalığını kabul etmiyor. “Sen hastasın, sen hastasın fakat ben hasta değilim. Ben mükemmelim” dünyası. Bu aslında onları da intihar eğilimli bireylere dönüştürüyor. Kendini çok yüksekten var etmeye çalışan karakterler lakin kendilerini yok ettiklerinin farkında değiller. Etrafı yok etmek aslında onun tabiatına dönüşüyor.
Kutsallar… Artık çok uzun vakittir taşra ve kasabada berbatları aramak, bir şeylerin daima oralarda olmasından, gösterilmesinden çok sıkıldım. Zira bu türlü bir şey yok. Kentte de, her yerde var, hatta kentte tahminen daha fazlası var. İstanbul’da bir kolej de olsa, Kastamonu’da bir devlet okulu, imam hatip lisesi de olsa çok misal şeyler yaşanıyor içeride. Bunu ekonomik durumlar, ailelerin yarattığı imkanlardan bağımsız söylüyorum. Alışılmış sinema üzerinden konuşuyorum, gerçek hayattan bağımsız. Sinemada yerin üst sınıf bir kolejin içinde olması beni kalbimden vurdu, çok hoşuma gitti.
Başroldeki bayanların aslında ikisi de yeniden sınıfsal bakarsak, alt sınıftan geliyor ikisi de. İpek öğretmenin temel derdi geldiği köye geri dönmek, asla dönemez. Anne ise AKP sonrası zenginleşen bir adamın eşi. Karakter de repliklerde daima buna vurgu yapıyor, o da Bergüzar’ın eklemesiydi. Daima “Benim kocam 21 yıldır…” üzere. Yani bu AKP sonrasında zenginleşen bir veli profili, borderline annenin yanı sıra. Ancak temelinde birebir yerden, birebir sınıftan gelmeleri konusunu biz inşa etmiştik. Bunu senaryoda nasıl yedireceğimizi de tam kestiremiyorduk. Ve o noktada Bergüzar öyküsüyle geldi. Robert Koleji’nin yerini bilir misiniz bilmiyorum, aşağıda bir gecekondu kısmı vardır. Karakter mesela işte orada bir yerde oturuyordur ve o kolejin formalarına aşıktır. Oraya girebilmek, o yüksek duvarların ötesine geçebilmek, o binaya ulaşabilmek istiyordur. Münasebetiyle iki oyuncu da çok şey kattılar.
Bu süreçte her şeyi Erdi’ye günlük raporluyordum. Bir itirazı varsa ilgilenelim. O da bazen onları besliyordu, bazen uğraş ediyorduk.
Oyuncu seçimi nasıl yapıldı?
Bu Erdi’nin öyküsü olduğu için oyuncu seçimini ona bıraktım. “Erdi, sen hayal ettiğin insanları benimle paylaş, sonrasında birlikte karar verelim” dedim zira oyunu o yazdı. Orada biraz geride durdum. Takımı ben kurdum büsbütün. Yapımcılarımız çok destekleyiciydi. Daima bu türlü bir özgürlük alanı sağlıyorlar, çok sağ olsunlar sahiden. Bağımsız bile olsak kısıtlandığımız şeyler de oluyor farklı halde.
‘Bergüzar ve Bige nasıl olur?’ noktasına gelene kadar farklı isimler konuşuldu alışılmış.
Bergüzar Korel’in bağımsız bir sinemada birinci rol alışı sanırım?
İlk gün oturduk, ikisinden de inanılmaz etkilendim. Birinci sefer tanışıyordum ikisiyle de. Bige Önal’ın daha evvel yer aldığı bir bağımsız sineması var, şimdi yayınlanmadı. Bergüzar’a “Sen neden bugüne kadar bir bağımsız bir sinemada rol almadın?” diye sordum. O da “Çünkü hiç teklif gelmedi” dedi. Ben buna inanamıyorum zira tiyatro da yapmış bir oyuncu Bergüzar. Çok disiplinli biri.
‘SİNEMA KOLEKTİF BİR SANAT’
Film gösteriminin akabinde oyuncular çekimler sırasında kendilerini büsbütün size bıraktığını söylediler. Çalışmak nasıldı?
Çok sağ olsunlar. Evet kendilerini bıraktılar ancak çok şey de kattılar. Üç kişi daima birlikte çalışıyorsanız, yalnızca birinin Allah üzere davranmasını sevmiyorum. Sinema kolektif bir sanat. Herkesin fikirlerini dinlemek zorundayız, şayet dinlemeyeceksek esasen sinema yapmayalım. Ben yönetmensem, takımımı kuruyorsam o takımı, oyuncuları dinlemeliyim. Sanırım Ömer Kavur’un bir sözüydü, “Oyuncu, canlandırdığı karakteri benden en düzgün tanımalı.” Ben buna inanıyorum zira bir noktada natürel ki biz bir şeyleri yaratıyoruz lakin onu besleyen, dönüştüren ve öbür bir yere taşıyan o mesleklerin insanları oluyor. Oyuncuysa oyuncu, manzara direktörüyse imaj direktörü. Ben bir referans dünya sunuyorum. Oradan sonucu, o işi yapan kişi çıkartıyor.
Bizde biraz o durum oluyor, direktör sineması dediğimiz. Direktör sineması evet alışılmış ki var lakin artta da kocaman bir grup ve oyuncular var.
”10 SANİYE’, BİR SATRANÇ OYUNU, DAİMA BİR ATILIM VAR’
Ülkenin en itibarlı lisesinde geçen bir kıssa anlatıyorsunuz. Odada damalı yer, dolu duvarlar görüyoruz. Yer seçiminin sinemanın anlatımına olan katkıları hakkında ne söyleyebilirsiniz?
Mekansal olarak inanılmaz büyülü bir bina lakin rehberlik odası için seçtiğimiz oda tabiri caizse dökülüyordu. Olağanda romantizmle bakacağınız bir şey bu ancak sinemaya hiç uygun değildi olağan. Zira sinemada burası üst sınıf bir kolej. Gerçi hani üst sınıf kolej olsa da dökülebilir zira bunlar tarihi yapılar ve bu çok doğal. Biz yeri kurarken içini yenilemişlerdir üzere hissettik. İpek öğretmenin de bir katkısı vardır diye kurduk karakteri. Yıllardır orada ve kelamı de geçiyor İpek’in, yalnızca öğretmen gibi değil.
Odayı bayağı sıfırdan yaptık; taban, duvar, her şeyi… O alanı dönüştürürken benim başımda daima şu vardı: Bu sinema bir satranç oyunu. Daima bir atak var. Lakin karakterlerimiz piyon değil, onlar oyun kurucu aslında. Şah mat durumu yani biraz. Yerin kesinlikle satranç yeri olmasını istiyordum. Rehberlik odası evet okulun bir modülü ancak Bige’nin karakterinin (İpek öğretmen) getirdiği kendi dünyası oraya nakşedilmeliydi. Kolejlerde rehberlik odaları da gezdik. Öğretmenler odalara kendi dünyalarını koyuyorlar; çok fazla şey asıyorlar, çok fazla şeyle duvarları süslüyorlar. Masalar, şunlar bunlar her şey onları yansıtıyor. Oradan yola çıkarak biz de büsbütün o dünyayı, öğrencilerine son derece itimat vermeye çalışan öğretmenin odasını kurduk.
Seste de bunu yapmaya çalıştık lakin bir yerden sonra seste hudut bozucu bir evreye geçme isteğimiz oldu ve yaptık.
Kadrajlar da aslında alışılagelmiş kadrajların dışındaydı.
Onu da ikinci oda çok sağladı bize zira sinema aslında tek odada geçiyordu, rehberlik odası yalnızca. Fener Rum Lisesi’ne girdiğimizde, odada bir kitaplık vardı duvar boyunca ve gerisinde bir kapı fark ettim. Dedim ki “Bunun gerisinde ne var?”. “Bir kapı var, yan odaya geçiyor” dediler. Ben de “Bir görebilir miyiz?” dedim. Kitaplıkları kaldırdık, bir açtım kapıyı ve sinemada gördüğünüz odayı gördüm. Odaya girdiğimde, “Biz bir şeyleri de buraya taşımalıyız, nasıl taşıyacağız?” dedim. Orayı da değiştirdik lakin zirveden tırnağa değil.
Mekanın getirdiği şeye çok inanıyorum ben. Yerin ruhu, kamerayı da etkiliyor. Biz yeri da erken bulduğumuz için, yerde çok prova yapabildik. Bize, senaryomuza da katkısı oldu yerin.
‘SİNEFİL OLARAK DAHA RİSK ALAN, AYKIRI KÖŞE YAPAN SİNEMALARI SEVİYORUM’
Filmde Nuri Bilge Ceylan ile ilgili esprili bir replik geçiyor. Ceylan’ın 31. Adana Altın Koza Film Festivali’nin jüri başkanı olduğunu öğrendikten sonra reaksiyonunuz ne oldu?
Ben güldüm şahsen, bir yandan da çok hafif üzüldüm itiraf etmem gerekirse zira onun sinemasıyla benim sinemamın hiçbir ilgisi yok. Birtakım sinemacılarımız doğal olarak Nuri Bilge’den çok etkileniyor, ona yakın bir sinema yapmaya çalışıyor. Ben tipe yapabilirim, ne katabilirim diye daima düşünüyorum. O tip bir drama, duru sinema çok hayran olduğum bir tıp değil. Direktörlükten bahsetmiyorum, bir sinefil olarak kesinlikle bir hareket istiyorum ben. Sinefil olarak daha hareket eden, daha risk alan, zıt köşe yapan sinemaları daha çok seviyorum. Mesela çok çılgın bir kaygı sineması tutkunuyum. Zira kaygı sinemalarının dramalardan çok daha politik olduğunu ve her mevzuyu bu türlü küçük küçük kurcaladığını düşünüyorum. Sinema tarihinde de en sevdiğim sinemalar ya deneyseldir, ya endişedir. O yüzden heyet başkanlığını duyunca bir modül buruldum.
Filmdeki replik kısmı da şöyle oldu. Erdi’nin senaryosunda anne karakteri, “Gidersin o küçücük taşranda varoluş sancısı çekersin” diyordu. O kadardı bu ortada, sonra öbür şeyler vardı. Sonra ben çalışırken “Bu anlattığı bayağı Nuri Bilge karakteri aslında. ‘Nuri Bilge de sinemamı çeker mi?’ desen” dedim. Güzelimize gitti, bir mizah ögesi olarak koyduk. İkinci odaya geçtiklerinde aslında biraz mizah giriyor sinemaya zira orada ortalarındaki tartışma cat fight’a dönüyor. Biraz mizahı da kullanmak istedik.
‘2024 YILINDAYIZ, BAYANLAR VE KUİRLER DE İYİLER’
Filmde bayan karakterler merkezde. Sinemanın yanı sıra bu yıl şenlikte de az da olsa direktör bayanların sinemalarını de görme talihimiz var. Bunun hakkında ne söylemek istersiniz?
Geçen sene daha fazla vardı, 5 taneydi yanlış hatırlamıyorsam. Bu sene 3 bayan direktörüz lakin dört görüntü yönetmeni bayan. Bunu çok değerli buluyorum zira bu şenlikler tarihinde hiçbir biçimde olmadı. Bu Türkiye’de olmadı değil, dışarıda bile araştırılabilecek bir şey zira o kadar olmuyor müsabaka sinemalarında. Üç tane falan olmuştur tahminen ancak dört nitekim tezli. Hakikaten o manada değerli buluyorum.
Eleştiri noktasına gelirsek; hürmetle, sevgiyle, yüzlerine de söylediğim için gönül rahatlığıyla söyleyebiliyorum. Mesela sinemada erkek bir kadroyu izlemek tamam zira bu türlü bir kıssa anlatıyorsunuzdur. Bu nedenle sinemada hiç bayan görmemek de tamam. Fakat şayet bu türlü bir sinema yapıyorsanız yalnızca erkek cinsiyeti olmadığını, farklı cinsiyetler, farklı kimlikler olduğunu da göz önüne alarak artta o vakit bayan ve kuirleri çalıştırmanızı naçizane öneriyorum pahalı meslektaşlarım. Direkt konuştum lakin bu hususta çok tatlı olamıyorum. Siz geriye da büsbütün erkek koyduğunuzda “Biz öteki cinsiyet ve kimlikleri tanımıyoruz” diyor bu, net bir biçimde bunu söylüyor. Bunun ödüllendirilmesine de karşıyım ben. Fakat ödüllendirilecek mesela bunlar, buna üzülüyorum. Artık 2024’teyiz ve lütfen bayanlar, kuirler de çok düzgünler. Neyin peşindesiniz?
İzleyicilerin sinemadan hangi his yahut fikirle ayrılmasını istersiniz?
Sersemlemesini isterim. Bizim sinemadaki temel motivasyonumuz nitekim seyircide bir tansiyon yaratmak, onu germek. Sinemanın birinci kısmında gülüyorsa, sonları bozulduğu için gülmesi, diken üstü olması…
Film aslında 70 dakika, kısa bir mühleti var lakin onun da nasıl geçtiğini anlamamasını isterim. Kurguyu da büsbütün o dünya üzerine kurduk. Müziğin, sesin ve rengin de bu sinemanın anlatısında senaryo kadar, tahminen bazen senaryodan daha fazla bir şey söylemesine çalıştık. Ne anlattığımız her vakit çok kıymetli fakat neyi, nasıl ya da kimlerle anlattığımız da çok değerli.
‘HEMEN SEYİRCİYLE BULUŞMAK İSTİYORUM’
Filmin şenlik seyahati devam edecek mi?
Buradan Tokyo’ya gideceğiz, memleketler arası prömiyerimizi yapacağız. Öteki müracaatlarımız var, onların sonuçlarını bekliyoruz heyecanla. Vizyona da bu yıl girsin istiyorum, çok bekletmek istemiyorum. Zira biliyorsun, bağımsızda çok bekliyoruz, bir manası olmuyor. Çabucak seyirciyle buluşmak istiyorum.
Adana Altın Koza Sinema Şenliği’ne neredeyse 20 yıldır geliyorum lakin birinci defa filmimle buradayım. Çok öteki bir şeydi. Seyirci sahiden salonu doldurduğu için, Bergüzar ve Bige’nin tesiri büyüktür bunda doğal lakin o his da çok hoştu. Sineması kocaman bir salona anlatıyor olmak hoştu. Burada buluştuğumuz için sahiden memnunum.
Ulusal Sinema Şenliği’nin heyet liderini öğrenince çok küçük bir hayal kırıklığı oldu zira Nuri Bilge’nin ne kadar baskın bir karakter olduğunu biliyoruz. Birinci başta öbür heyet üyelerine bakmadım mesela. Yalnızca Nuri Bilge’nin karakterinin baskınlığını bildiğimiz için söylüyorum bunları, bir biçimde etkiliyor zira herkesi. Onun aurasına kapılıyor herkes. Bunlar beni bu ülkede üreten bir sinemacı bayan olarak bir modül düşündürdü. Fakat uygun ki Altın Koza’dayız, düzgün ki öbür bir şenliği beklemedik. Çok memnunum.
Gelecek projeleriniz hakkında biraz ipucu verebilir misiniz? “On Saniye” sonrasında neler izleyeceğiz?
Şöyle, benim “Hiçbir Şey Olağan Değil” diye bir belgeselim var. Hibrit bir belgesel. Bir eko otelin kıssası, bir yer kıssası anlatıyor. Ekim sonunda prömiyerini yapacak dışarıda. Onun da seyahati çok süratli olacak. Umuyorum burada da 2025 Nisan falan üzere tahminen seyirciyle buluşacağız. O da bu türlü absürt ve çılgın bir şey. O yüzden çok heyecanlıyım herkes ne düşünecek diye.
Hem ana üretimci olduğum hem senaryosunu yazdığım hem de yönettiğim yeni bir sinema var. Bakanlık takviyesi aldık. Her şey yolunda giderse Şubat’ta sette olacağım ve birinci sefer kara güldürü yapacağım. Çok heyecanlıyım.